Thema: Economie anders

Economische groei lijkt de oplossing te zijn voor het armoedevraagstuk wereldwijd en dicht bij huis. Dat is inderdaad de geijkte opvatting die in de hoofden van veel mensen heeft postgevat. Het blijkt evenwel een hardnekkig misverstand te zijn: ondanks de weer toenemende economische groei neemt de armoede niet af. Integendeel, de armoede verbreed en verdiept zich en steeds meer groepen in de samenleving krijgen te maken met toenemende bestaansonzekerheden. Naast het armoedevraagstuk brengt het in ernst toenemende milieuvraagstuk steeds meer mensen tot het besef dat voortzetting van economische groei een doodlopende weg is. Toch blijft deze groei een noodzaak volgens de logica van de huidige gangbare economie. Daarmee komen we als samenleving vast te zitten in een paradoxale situatie: verdere economische groei tast de bestaanszekerheid aan en omwille van behoud van bestaanszekerheid en bestrijding van armoede moeten we economisch blijven groeien. In de jaren 70-90 van de vorige eeuw waren veel mensen zich al bewust van deze paradox. De val van de Berlijnse Muur en de ogenschijnlijke overwinning van het enig overblijvende economische model van de markt heeft dit kritische besef naar de achtergrond gedrongen. Voor de oplossing van het armoedevraagstuk en het milieuvraagstuk is het zaak denkbeelden uit die periode weer naar voren te halen. Dat ondersteunt momenteel weer opkomende pleidooien voor een verandering van de gangbare economische grammatica van de permanente groei en het vluchtige geld. Aan de hand van denkbeelden van enkele kritische economen uit het heden en het verleden laten Hub Crijns en Raf Janssen zien dat een andere economische grammatica mogelijk en wenselijk is.

In dit themadossier vindt u de volgende artikelen:

• Anders denken over economie
• Economie van het genoeg
• Economie voor beginners: donuteconomie

Een nieuwe kijk op wederkerigheid

Voor wat hoort wat! Dat is de kern van de heersende opvatting over wederkerigheid. Het is deze opvatting die het voertuig is geweest om brede steun te krijgen om de verzorgingsstaat strikter en straffer te maken. Oude theorieën omtrent de gift, het geven, kunnen de kijk op wederkerigheid verbreden. Dat biedt groepen die nu met het wederkerigheidsprincipe klein en braaf gehouden worden, kansen om op te staan, erkenning te vragen voor hun bijdrage aan de samenleving en een rechtvaardiger deel van de maatschappelijke rijkdommen op te eisen. Niet in de vorm van een uitkering, maar in de vorm van een leefbaar basisinkomen.

Lees meer

Armoede Live 10 jaar later: Johanna

Anderen hebben het slechter

Een oplossing voor armoede? Minder bezuinigen op publieke wijkvoorzieningen en meer van de mensen in ruil terugvragen; misschien hoeft het niet allemaal voor iedereen zo luxe. En als het dan met de economie goed gaat, mogen ouderen die leven van alleen AOW het ook best merken. "Het is moeilijk ervan rond te komen, echt moeilijk."

Lees meer

Alle kinderen kansrijk

Rapport Kinderombudsman

In Nederland groeien 378.000 kinderen – één op de negen – op in armoede. Hoewel het met de economie beter gaat, blijft dit aantal onverminderd hoog. Op 5 december 2017 vroeg de Kinderombudsman met het rapport ‘Alle kinderen kansrijk’ aandacht voor deze groep.

Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer benadrukt de impact die dit heeft op het leven van kinderen: ‘Opgroeien in armoede is zoveel meer dan het niet hebben van spullen. Deze kinderen lopen op alle vlakken in hun leven achterstand op en hebben minder kansen om zich goed te ontwikkelen.’ De aanpak van armoede moet volgens de Kinderombudsvrouw daarom gericht zijn op alle gebieden waar kinderen in armoede achterstand hebben: ‘Armoedebeleid is nu vooral gericht op het verbeteren van het leven van kinderen buitenshuis. Om deze kinderen echt te helpen, moet er een samenhangende aanpak komen die zich richt op de hele leefomgeving van kinderen, te beginnen bij het verbeteren van de onzekere en instabiele thuissituatie.’

Ze pleit daarom voor meer maatwerk en wil dat met elk gezin een plan wordt gemaakt dat gericht is op het stabiliseren van de thuissituatie en het verbeteren van het toekomstperspectief van kinderen en ouders: ‘Dat begint bij het verbeteren van de inkomenssituatie en het oplossen van schulden, zodat er minder stress is, ouders meer ruimte hebben voor hun kinderen en het gezin weer vertrouwen krijgt in de toekomst. Vraag kinderen en ouders zelf wat zij nodig hebben. De aanpak van armoede begint echt thuis.’

“Op school weten ze niet dat er minder geld is en dat wil ik ook niet. Ik ben bang dat ik anders wordt aangekeken. Dat het in de klas wordt gezegd.”

Hoe ervaren kinderen en jongeren het zelf?

De Kinderombudsman heeft kinderen en jongeren zelf gevraagd hoe zij hun leefomgeving ervaren wat volgens hen de gevolgen van armoede zijn.

• Kinderen en jongeren hebben zorgen over onvoldoende geld voor hun verzorging.
• Kinderen en jongeren ervaren stress en spanning thuis.
• De band tussen ouders en kinderen staat onder druk.
• Het leven van kinderen en jongeren biedt te weinig stabiliteit en zekerheid.
• Kinderen en jongeren ervaren hun buurt vaker als onveilig en er is te weinig te doen.
• Kinderen en jongeren missen contact met ondersteunende volwassenen naast hun ouders.
• Kinderen en jongeren kunnen moeilijker meekomen op school en ervaren op school uitsluiting.

De problemen van ouders

Welke problemen ervaren ouders in armoede die de opvoeding en verzorging van hun kinderen raken en hoe ervaren zij de voorzieningen in hun gemeente?

• Ouders vertellen over een stapeling van problemen.
• Ouders hebben te weinig geld om zichzelf en hun kinderen goed te verzorgen.
• De stress die ouders vanwege armoede ervaren heeft een grote negatieve impact op het welzijn
• en functioneren van zowel ouders als hun kinderen.
• Veel ouders verliezen hun sociale netwerk en dit zorgt voor extra financiële en emotionele druk.
• Het leven in een onveilige of onrustige buurt maakt de druk op het gezinsleven
• van gezinnen in armoede groter.
• Ouders zijn onzeker over het eigen toekomstperspectief waardoor ook hun kinderen hun toekomst minder goed kunnen overzien.
• Beschikbare gemeentelijke voorzieningen sluiten volgens ouders onvoldoende aan bij de noodzakelijke behoeften van hun gezin.

Knelpunten in het armoedebeleid volgens gemeenten

• Het aanbod van kindvoorzieningen biedt volgens gemeenten geen structurele oplossing bij armoedeproblematiek
• Gemeenten hebben maar beperkt invloed op het verbeteren van de financiële positie van ouders.
• De zelfredzaamheid van ouders in armoede wordt volgens gemeenten overschat.
• Gemeenten bieden nog te weinig maatwerk.
• Kindvoorzieningen zijn nog niet optimaal.
• Intensieve samenwerking met het onderwijs mist.

Aanbevelingen

Algemene uitgangspunten voor kindgericht armoedebeleid

• Ontwikkel integraal armoedebeleid, zodat armoedeproblematiek van kinderen en jongeren
• op alle leefgebieden wordt bestreden.
• Maak samen met ieder gezin een perspectiefplan gericht op het stabiliseren van de situatie nu en het verbeteren van het toekomstperspectief van alle gezinsleden, zodat het leven van het gezin als geheel verbetert.
• Bied maatwerk aan gezinnen in armoede zodat zij adequaat geholpen worden bij de
• noodzakelijke behoeften die zij hebben.
• Vraag kinderen en jongeren in armoede wat zij nodig hebben en hoe voorzieningen beter
• kunnen, zodat hun stem structureel beter gehoord wordt.
• Aanbevelingen ten aanzien van een stabiele thuissituatie
• Verbeter de financiële positie van ouders, zodat zij in de basisbehoeften van hun gezin kunnen voorzien en hier geen onzekerheid over is.
• Voorkom en verhelp schulden zo vroeg mogelijk zodat leefomstandigheden niet
• onverwacht en ongewenst veranderen als gevolg van schuldenproblematiek.
• Zorg dat gezinnen verzekerd zijn van kwalitatief goede huisvesting die voor de
• lange termijn gegarandeerd is zodat gezinnen een stabiele woonruimte hebben en houden.
• Investeer in de empowerment van ouders zodat zij een beter toekomstperspectief krijgen.
• Investeer in de empowerment van kinderen en jongeren zodat ze beter gezien worden en
• voorbereid worden op hun toekomst.

Aanbevelingen ten aanzien van een beter maatschappelijk leven voor kinderen en jongeren

• Versterk de rol van scholen bij de bestrijding van armoedeproblematiek zodat kinderen en
• jongeren in armoede de mogelijkheden krijgen om zich te ontwikkelen.
• Investeer in de kwaliteit van buurten en lokale buurtvoorzieningen voor kinderen
• en jongeren, zodat zij zonder zorgen en met meer plezier buiten kunnen zijn.
• Verbeter het systeem van kindvoorzieningen en verklein de verschillen tussen gemeenten,
• zodat voorzieningen goed aansluiten op de behoeften van kinderen en jongeren en iedereen
• die het nodig heeft hier aanspraak op kan maken.

Klik hier om meer te lezen op de site van de Kinderombudsman.
Klik hier om het rapport ‘Alle kinderen kansrijk’ te downloaden.