Handdoekjes vouwen, papierprikken of boodschappen inpakken
Gesprek met Pieter Wondergem
“Barendrecht is een paradijs in vergelijking met Rotterdam”
Aan het woord is Pieter Wondergem die ruim een jaar geleden verhuisde naar Rotterdam. Tot voor kort had hij een goed betaalde baan in werving en selectie. Na een periode van fulltime mantelzorg raakte hij aangewezen op de bijstand. Op verzoek van de Sociale Alliantie bezoeken we hem in zijn woning in Rotterdam Zuid. Het uitzicht is paradijselijk.
Schofterig en schandalig
Pieter over de wijze waarop bijstanders worden benaderd door de gemeente Rotterdam: “Ze zijn er alleen op uit om je te vernederen, zodanig dat je bijna afziet van een bijstandsuitkering. Het is schandalig en schofterig."
Het begon al tijdens het aanvragen van de uitkering. Hoewel het eerste intakegesprek prettig verliep, bleek later dat er wel een tegenprestatie verwacht werd in het kader van het project ‘werk loont’.
"Ik meldde me in april 2015, werd uitgenodigd voor een intakegesprek waarin ik meteen een aantal opdrachten meekreeg: inschrijven bij uitzendbureaus et cetera. Na vier weken volgde een tweede gesprek. Daarin werd me meegedeeld dat ik mee moest doen aan een werk-loont-traject. Dat is een traject van 15 weken 'en dat betekent dat u gaat papierprikken'. Ik zei dat zijn gevoel voor humor heel bijzonder was, maar tot mijn schrik bleek het geen grap te zijn. De ambtenaar verontschuldigde zich met de mededeling dat de dame van het intakegesprek dit had besloten en dat een eenmaal genomen besluit niet kon worden teruggedraaid...
Zo begon ik op mijn 61ste na een carrière als zelfstandig adviseur en coach met papierprikken. Ik moest me om 08.15 uur melden in Rotterdam Oost. Ik woon in Rotterdam Zuid. Na het inschrijven en het plaatsen van een handtekening kreeg ik een prikstok en een oranje hesje uitgereikt. Vervolgens vertrek je met een man of tien naar Alexanderpolder en ga je prikken. De groep papierprikkers werd nauwlettend in de gaten gehouden door de werkcoaches die door de papierprikkers als bewakers werden ervaren. Er was natuurlijk ontzettend veel weerstand. Je komt er iedereen tegen, hoge ambtenaren, politie-inspecteur, veel hoger opgeleiden. We hadden de mazzel dat het goed weer was en hadden onderling veel discussie over zin en onzin van dit traject."
Naast het papierprikken moest Wondergem workshops volgen, waaronder een sollicitatie-training. In de praktijk zat hij met zijn collega’s in een troosteloze ruimte achter een aftandse computer sollicitatiebrieven te schrijven. Er waren weinig mensen die er enthousiast van werden. In tegendeel. Collega-bijstanders vroegen Wondergem of hij hen, gelet op zijn achtergrond, wilde coachen. Dat deed hij graag. Hij stelde zijn klantmanager voor om hem daarvoor te betalen zodat hij uit de bijstand was, maar zo werkt het natuurlijk niet...
Te activistisch
Wondergem zat kortstondig in de cliëntenraad in een poging om iets aan de vernederende wijze waarop bijstanders in Rotterdam worden bejegend te veranderen. Deze poging strandde al snel op zijn ’activistische’ houding. Volgens de ambtelijk secretaris van de raad was zijn houding niet in overeenstemming met de werkwijze van de raad waar diplomatie de voorkeur had boven activisme. Kort voor zijn vertrek werd hij door een journalist van Trouw benaderd voor een artikel over zin en onzin over werkverschaffing in het kader van de Participatiewet.
De wijze waarop er door de gemeente op dit interviewverzoek werd gereageerd en hun handelen tijdens het interview geeft volgens Pieter aan hoeveel de gemeente te verbergen had. Na twee maanden overleg kon hij een afspraak maken.
"Er was veel tegenwerking van wethouder Struijvenberg van Werk en Inkomen die met een beroep op de privacy van de prikkers weigerde. Dat was snel opgelost. Ik heb alle collega’s gevraagd of ze bezwaar hadden. Niet dus, die vonden het juist prima. Kortom: dat tegenargument was snel van tafel. Ik maakte een afspraak met de journalist om mij om 10.00 uur te ontmoeten bij de uitvoeringsorganisatie SDW. Wat gebeurt er? Om 09.00 uur word ik gesommeerd om in een busje te stappen en word afgevoerd naar een winkelcentrum ver van mijn reguliere prikplek om daar te gaan prikken. Uiteindelijk vindt de journalist mij in dat winkelcentrum en wie lopen er om mij heen? De woordvoerder van de wethouder en een aantal zenuwachtige mensen van SDW. Dat geeft wel aan dat ze wat te verbergen hebben. Maar het artikel is gemaakt en geplaatst."
De gemeente wilde geen mededelingen doen over de kosten van het project. Een door Wondergem aangespannen WOB-procedure en een bezwarenprocedure leverde uiteindelijk wel inzicht op in de totale kosten maar niet wat het project per deelnemer heeft gekost. En ook niet wie er (veel) geld aan heeft verdiend.
Op youtube is een filmpje te zien over de uitreiking van de "Poedelprijs Gouden en Zilveren Prikstok" aan de staatssecretaris Klijnsma. In dat filmpje op het facebook-account van "We are change Rotterdam" zegt Pieter Wondergem daarover: "Het verspillen van talent neemt groteske vormen aan." Ook daarin is te zien dat hij de wet-houder aanspreekt over de weinig transparante manier van de financiering van de werktrajecten.
Later werd hij benaderd voor medewerking aan het programma 'De Monitor' van de KRO/NCRV over de bijstand in Rotterdam. Zijn kritische deelname aan het programma werd hem niet in dank afgenomen, maar het programma werd door zo’n half miljoen mensen be-keken en was aanleiding tot Kamervragen. Leverde het wat op? Uiteindelijk niet. Staatssecretaris Klijnsma hulde zich in vaag taalgebruik en loopt als het er op aankomt in de pas met beleid van coalitiepartner VVD.
Op de website van de KRO/NCRV wordt vermeld: "Voor ons dossier Sociale Dienst lopen we in Rotterdam mee met Pieter Wondergem. Hij is een 60-jarige bijstandsgerechtigde die papier moet prikken om bijstand te krijgen. Eerder vertelden we al over zijn verhaal. Pieter heeft er geen probleem mee dat hij iets terug moet doen voor zijn bijstand, maar hij vraagt zich af: helpt dit werk mij als 60-jarige aan een nieuwe baan? Of hebben ze er bij de gemeente een goedkope kracht bij? En hoeveel verdient het bedrijf aan het papier prikken van Pieter? Tijdens het prikken vertelt Pieter wat het idee achter zijn tegenprestatie is en wat hij er van leert: ‘volstrekt niets’."
http://demonitor.ncrv.nl/sociale-dienst/een-ochtend-prikken-met-pieter
Angst
Het is beleid van de gemeente Rotterdam om mensen te ontmoedigen een bijstandsuitkering aan te vragen. En dat lukt ook tot op zekere hoogte. Sommige mensen gaan andere oplossingen zoeken en vragen geen bijstand meer aan. Rotterdam was een van de eerste plaatsen met een actiecomité ‘Stop werken zonder loon’, maar het probleem is dat bijstanders er niet aan meedoen. Er is zoveel angst in deze stad.
In Rotterdam zijn 40.000 bijstanders, 100.000 mensen leven op of onder de armoedegrens. Met Leefbaar Rotterdam aan het roer is er niet veel beters te verwachten. Leefbaar zou het liefst stoppen met het verstrekken van bijstand. Leefbaar vormt een coalitie met D66 en CDA. De coalitie heeft een zetel meer dan de oppositie, dus alles waar de oppositie mee komt wordt niet overgenomen. Vooral de rol van D66 valt tegen: die diende een motie in om naast het papierprikken en het handdoekjes vouwen voor verpleeghuizen ook het boodschappen inpakken bij de supermarkt door bijstanders te introduceren.
De fractievoorzitter van D66 wil niet benaderd worden. Toen Wondergem Pechtold tijdens een werkbezoek tegenkwam in de wandelgangen van de Tweede Kamer en hem aansprak, reageerde deze gepikeerd want "je spreekt een parlementariër niet zomaar aan". Zeer teleurstellend, aldus Wondergem. Daarentegen heeft hij goede ervaringen met de SP waar hij regelmatig constructief mee samenwerkt.
Wondergem hoopt zo snel mogelijk uit de bijstand te kunnen vertrekken. Een recente oproep van de gemeente in het kader van een heronderzoek maakt hem opnieuw woedend: de toon van de brief, de reactietermijnen, de wijze van communiceren, de genoemde sancties. Volgens Wondergem is er sprake van een administratieve razzia.
Naar aanleiding van de TV-uitzending werd hij gebeld met een idee over Stadslandbouw. Dat leidde tot een onderzoek om zo'n project in Rotterdam op te zetten. "Het strandde uiteindelijk vanwege het ontbreken van een geschikte locatie, maar sinds een maand ben ik in gesprek met een WMO-organisatie om te kijken of we dat in Utrecht van de grond kunnen krijgen. Dat ziet er veelbelovend uit. Als dat lukt ben ik uit de bijstand en dat zou erg prettig zijn."
We hopen dat het hem lukt.
Ine Molenkamp en Sandra van Berlo
