Handdoekjes vouwen, papierprikken of boodschappen inpakken

Gesprek met Pieter Wondergem

“Barendrecht is een paradijs in vergelijking met Rotterdam”

Aan het woord is Pieter Wondergem die ruim een jaar geleden verhuisde naar Rotterdam. Tot voor kort had hij een goed betaalde baan in werving en selectie. Na een periode van fulltime mantelzorg raakte hij aangewezen op de bijstand. Op verzoek van de Sociale Alliantie bezoeken we hem in zijn woning in Rotterdam Zuid. Het uitzicht is paradijselijk.

Schofterig en schandalig

Pieter over de wijze waarop bijstanders worden benaderd door de gemeente Rotterdam: “Ze zijn er alleen op uit om je te vernederen, zodanig dat je bijna afziet van een bijstandsuitkering. Het is schandalig en schofterig."
Het begon al tijdens het aanvragen van de uitkering. Hoewel het eerste intakegesprek prettig verliep, bleek later dat er wel een tegenprestatie verwacht werd in het kader van het project ‘werk loont’.
"Ik meldde me in april 2015, werd uitgenodigd voor een intakegesprek waarin ik meteen een aantal opdrachten meekreeg: inschrijven bij uitzendbureaus et cetera. Na vier weken volgde een tweede gesprek. Daarin werd me meegedeeld dat ik mee moest doen aan een werk-loont-traject. Dat is een traject van 15 weken 'en dat betekent dat u gaat papierprikken'. Ik zei dat zijn gevoel voor humor heel bijzonder was, maar tot mijn schrik bleek het geen grap te zijn. De ambtenaar verontschuldigde zich met de mededeling dat de dame van het intakegesprek dit had besloten en dat een eenmaal genomen besluit niet kon worden teruggedraaid...
Zo begon ik op mijn 61ste na een carrière als zelfstandig adviseur en coach met papierprikken. Ik moest me om 08.15 uur melden in Rotterdam Oost. Ik woon in Rotterdam Zuid. Na het inschrijven en het plaatsen van een handtekening kreeg ik een prikstok en een oranje hesje uitgereikt. Vervolgens vertrek je met een man of tien naar Alexanderpolder en ga je prikken. De groep papierprikkers werd nauwlettend in de gaten gehouden door de werkcoaches die door de papierprikkers als bewakers werden ervaren. Er was natuurlijk ontzettend veel weerstand. Je komt er iedereen tegen, hoge ambtenaren, politie-inspecteur, veel hoger opgeleiden. We hadden de mazzel dat het goed weer was en hadden onderling veel discussie over zin en onzin van dit traject."
Naast het papierprikken moest Wondergem workshops volgen, waaronder een sollicitatie-training. In de praktijk zat hij met zijn collega’s in een troosteloze ruimte achter een aftandse computer sollicitatiebrieven te schrijven. Er waren weinig mensen die er enthousiast van werden. In tegendeel. Collega-bijstanders vroegen Wondergem of hij hen, gelet op zijn achtergrond, wilde coachen. Dat deed hij graag. Hij stelde zijn klantmanager voor om hem daarvoor te betalen zodat hij uit de bijstand was, maar zo werkt het natuurlijk niet...

Te activistisch

Wondergem zat kortstondig in de cliëntenraad in een poging om iets aan de vernederende wijze waarop bijstanders in Rotterdam worden bejegend te veranderen. Deze poging strandde al snel op zijn ’activistische’ houding. Volgens de ambtelijk secretaris van de raad was zijn houding niet in overeenstemming met de werkwijze van de raad waar diplomatie de voorkeur had boven activisme. Kort voor zijn vertrek werd hij door een journalist van Trouw benaderd voor een artikel over zin en onzin over werkverschaffing in het kader van de Participatiewet.
De wijze waarop er door de gemeente op dit interviewverzoek werd gereageerd en hun handelen tijdens het interview geeft volgens Pieter aan hoeveel de gemeente te verbergen had. Na twee maanden overleg kon hij een afspraak maken.
"Er was veel tegenwerking van wethouder Struijvenberg van Werk en Inkomen die met een beroep op de privacy van de prikkers weigerde. Dat was snel opgelost. Ik heb alle collega’s gevraagd of ze bezwaar hadden. Niet dus, die vonden het juist prima. Kortom: dat tegenargument was snel van tafel. Ik maakte een afspraak met de journalist om mij om 10.00 uur te ontmoeten bij de uitvoeringsorganisatie SDW. Wat gebeurt er? Om 09.00 uur word ik gesommeerd om in een busje te stappen en word afgevoerd naar een winkelcentrum ver van mijn reguliere prikplek om daar te gaan prikken. Uiteindelijk vindt de journalist mij in dat winkelcentrum en wie lopen er om mij heen? De woordvoerder van de wethouder en een aantal zenuwachtige mensen van SDW. Dat geeft wel aan dat ze wat te verbergen hebben. Maar het artikel is gemaakt en geplaatst."
De gemeente wilde geen mededelingen doen over de kosten van het project. Een door Wondergem aangespannen WOB-procedure en een bezwarenprocedure leverde uiteindelijk wel inzicht op in de totale kosten maar niet wat het project per deelnemer heeft gekost. En ook niet wie er (veel) geld aan heeft verdiend.

Op youtube is een filmpje te zien over de uitreiking van de "Poedelprijs Gouden en Zilveren Prikstok" aan de staatssecretaris Klijnsma. In dat filmpje op het facebook-account van "We are change Rotterdam" zegt Pieter Wondergem daarover: "Het verspillen van talent neemt groteske vormen aan." Ook daarin is te zien dat hij de wet-houder aanspreekt over de weinig transparante manier van de financiering van de werktrajecten.

Later werd hij benaderd voor medewerking aan het programma 'De Monitor' van de KRO/NCRV over de bijstand in Rotterdam. Zijn kritische deelname aan het programma werd hem niet in dank afgenomen, maar het programma werd door zo’n half miljoen mensen be-keken en was aanleiding tot Kamervragen. Leverde het wat op? Uiteindelijk niet. Staatssecretaris Klijnsma hulde zich in vaag taalgebruik en loopt als het er op aankomt in de pas met beleid van coalitiepartner VVD.

Op de website van de KRO/NCRV wordt vermeld: "Voor ons dossier Sociale Dienst lopen we in Rotterdam mee met Pieter Wondergem. Hij is een 60-jarige bijstandsgerechtigde die papier moet prikken om bijstand te krijgen. Eerder vertelden we al over zijn verhaal. Pieter heeft er geen probleem mee dat hij iets terug moet doen voor zijn bijstand, maar hij vraagt zich af: helpt dit werk mij als 60-jarige aan een nieuwe baan? Of hebben ze er bij de gemeente een goedkope kracht bij? En hoeveel verdient het bedrijf aan het papier prikken van Pieter? Tijdens het prikken vertelt Pieter wat het idee achter zijn tegenprestatie is en wat hij er van leert: ‘volstrekt niets’."
http://demonitor.ncrv.nl/sociale-dienst/een-ochtend-prikken-met-pieter

Angst

Het is beleid van de gemeente Rotterdam om mensen te ontmoedigen een bijstandsuitkering aan te vragen. En dat lukt ook tot op zekere hoogte. Sommige mensen gaan andere oplossingen zoeken en vragen geen bijstand meer aan. Rotterdam was een van de eerste plaatsen met een actiecomité ‘Stop werken zonder loon’, maar het probleem is dat bijstanders er niet aan meedoen. Er is zoveel angst in deze stad.
In Rotterdam zijn 40.000 bijstanders, 100.000 mensen leven op of onder de armoedegrens. Met Leefbaar Rotterdam aan het roer is er niet veel beters te verwachten. Leefbaar zou het liefst stoppen met het verstrekken van bijstand. Leefbaar vormt een coalitie met D66 en CDA. De coalitie heeft een zetel meer dan de oppositie, dus alles waar de oppositie mee komt wordt niet overgenomen. Vooral de rol van D66 valt tegen: die diende een motie in om naast het papierprikken en het handdoekjes vouwen voor verpleeghuizen ook het boodschappen inpakken bij de supermarkt door bijstanders te introduceren.
De fractievoorzitter van D66 wil niet benaderd worden. Toen Wondergem Pechtold tijdens een werkbezoek tegenkwam in de wandelgangen van de Tweede Kamer en hem aansprak, reageerde deze gepikeerd want "je spreekt een parlementariër niet zomaar aan". Zeer teleurstellend, aldus Wondergem. Daarentegen heeft hij goede ervaringen met de SP waar hij regelmatig constructief mee samenwerkt.

Wondergem hoopt zo snel mogelijk uit de bijstand te kunnen vertrekken. Een recente oproep van de gemeente in het kader van een heronderzoek maakt hem opnieuw woedend: de toon van de brief, de reactietermijnen, de wijze van communiceren, de genoemde sancties. Volgens Wondergem is er sprake van een administratieve razzia.
Naar aanleiding van de TV-uitzending werd hij gebeld met een idee over Stadslandbouw. Dat leidde tot een onderzoek om zo'n project in Rotterdam op te zetten. "Het strandde uiteindelijk vanwege het ontbreken van een geschikte locatie, maar sinds een maand ben ik in gesprek met een WMO-organisatie om te kijken of we dat in Utrecht van de grond kunnen krijgen. Dat ziet er veelbelovend uit. Als dat lukt ben ik uit de bijstand en dat zou erg prettig zijn."
We hopen dat het hem lukt.

Ine Molenkamp en Sandra van Berlo

Participeren met de nieuwe Participatiewet - ervaringen met de kostendelersnorm

In de Participatiewet geldt sinds 2015 de kostendelersnorm. Die koritng op de uitkering als je samen een huishouden deelt kan uiterst bereoerd uitpakken. Ine Molenkamp en Sandra van Berlo tekenden voor ons een aantal schrijnende ervaringen op uit de mond van advocaat Marc van Hoof.

Klk hier om het interview te lezen.

Participeren met de nieuwe participatiewet

Ervaringen met de kostendelersnorm

"Is dit genoeg?", vraagt advocaat Marc van Hoof nadat hij twintig minuten lang non stop het ene na het andere schrijnende voorbeeld op ons afvuurt in antwoord op de vraag naar zijn praktijkervaring met de kostendelersnorm uit de nieuwe participatiewet.
De advocaat houdt twee middagen in de week kantoor op het spreekuur van de Bijstandsbond Amsterdam. Zo nodig gaat hij voor spreekuurbezoekers naar de rechtbank en hij weet regelmatig een zaak te winnen.

Vader en zoon

"Vorige week had ik een is zitting waarbij de vraag van de rechter was: 'waar gaat het nu om, de belangen van de staat of de belangen van de man?'
Het gaat om een man van 57 jaar. Hij heeft dertig jaar in de maatschappelijke hulpverlening gewerkt. Op een gegeven moment stond hij op het perron van een metrostation en kreeg een ernstige angstaanval. Daarna werd hij nooit meer de oude en is volledig arbeidsongeschikt.
Hij heeft een zoon van 27 die bij hem in huis woont. De zoon heeft gewerkt, raakte werkloos, vroeg een uitkering aan en werd gevraagd om over vier weken te bellen. De zoon belde twee dagen te laat en kreeg te horen ‘de uitkering is afgewezen’. Die jongen zit thuis, weigert op-nieuw een uitkering aan te vragen, doet niks.
De vader kan en wil zijn zoon het huis niet uitzetten, maar de kostendelersnorm is op hem van toepassing. Deze man houdt na aftrek van alle vaste lasten per maand nog 14 euro en 8 cent over om van te leven. Een paar dagen per week krijgt hij te eten bij de stichting waar hij naar toe gaat. Dat is het. Er moet helemaal niks gebeuren, want dan heeft hij niks."

Moeder, zoon, zus

"Vanmiddag was er een man op het spreekuur die 25 jaar verslaafd is geweest aan hard-drugs. Door dat gebruik ging hij smokkelen en werd gepakt in Peru. Daar zat hij 8 jaar in de gevangenis.
Door zijn verslaving was alles in zijn omgeving stuk, geen contact met familie, niets. In de tijd dat hij gevangen zat is hij clean geworden en heeft geprobeerd weer iets van een relatie op te bouwen met zijn moeder en zus. Uiteindelijk heeft zijn moeder hem geld geleend voor een vliegticket zodat hij na zijn vrijlating terug kon naar Nederland. Op 22 december 2015 is hij teruggekeerd naar Nederland. Toen hij in Nederland aankwam, kon hij naar zijn zus waar hij de kerst doorbracht.
Daarna heeft hij een uitkering aangevraagd. Tijdens het gesprek werd er tegen hem gezegd: ‘je vraagt een uitkering aan als dakloze maar dat lijkt ons in jouw situatie niet verstandig. Het risico dat je afglijdt naar de oude situatie is dan levensgroot aanwezig. Kun je je niet inschrijven bij je zus?’ Hij heeft zijn zus letterlijk gesmeekt om zich bij haar te mogen inschrijven en uiteindelijk stemde ze toe. In het tweede gesprek werd hem gevraagd: ‘eten jullie samen, koken jullie samen en maken jullie samen het huis schoon? Ja? Dan is er sprake van een gezamenlijk huishouden, dus geen uitkering’. De eerstkomende twee jaar kan hij op dat adres geen nieuwe uitkering aanvragen vanwege een regel in de wet dat je binnen twee jaar geen nieuwe aanvraag kunt doen op hetzelfde adres.
De moeder van de man woont in een aanleunwoning. Daar kan hij niet terecht. Zijn zus weigert zijn kosten te betalen dus deze man wordt gedwongen om dakloos te worden, want werk vindt hij niet direct. De enige manier voor hem om op korte termijn aan inkomen te komen is door op straat te gaan zwerven..."

Moeder en dochter

"Op dit moment loopt er een zaak bij de rechtbank over de duur van de overgangsperiode. De rechter heeft daar ook vragen over gesteld. Waarom is er in onderstaande situatie gekozen voor de kortst mogelijke overgangsperiode van zes maanden, want dat hoeft niet per se.
Het gaat in dit geval om een oudere dame van 88 jaar. Ze heeft een dochter van 55 jaar die bij haar inwoont. Beiden zijn chronisch ziek. De dochter verzorgt de moeder. Samen hebben ze een zeer laag inkomen. De moeder heeft een onvolledige AOW en aanvullende bijstand. Maar voor aanvullende bijstand gelden in het kader van de kostendelersnorm dezelfde regels als voor de gewone bijstand.
De moeder heeft al 23 jaar een onvolledige AOW-uitkering die tot voor kort werd aangevuld tot bijstandsniveau. Na 23 jaar wordt dat ineens gekort met twintig procent! Waarom?
De wet ging per 1 januari in voor nieuwe gevallen. Voor lopende gevallen zoals in het geval van deze dame, werd de wet per 1 juli van kracht. Vanaf 1 juli werd mevrouw onmiddellijk gekort.
Oorspronkelijk wilde men de kostendelersnorm ook invoeren voor de AOW maar met een overgangsperiode van vier jaar. Dus waarom in de bijstand zo kort? Omdat men er van uit-gaat dat mensen voor zichzelf zorgen? Hoe moet dat ingevuld worden door iemand van 88 die bedlegerig en incontinent is? Dat kan niet. Die kan niet zelf nog inkomen verwerven. Hoe moet ze dat doen? Als toiletjuffrouw?
Deze vrouw is fors gekort op haar inkomen, terwijl ze extra kosten heeft als gevolg van haar ziekte. Ze moet drie tot vijf keer per dag douchen. De luiers worden vergoed via de zorgverzekering maar de bedmatjes niet, terwijl ze die ook nodig heeft. Omdat ze die niet kan betalen is ze daar mee gestopt. Nu gebruikt ze kranten. Wat is in dit geval het doel van deze regeling? Het schiet door!"

Oom en nichtje

"Een ander geval: een vrouw met twee kleine kinderen woont al tien jaar op een adres bij een oom. Die oom wilde en wil geen huur. Zij kookt, hij werkt. Maar als hij thuis is eten ze gezamenlijk. Zij houdt het huis schoon. Dus: gezamenlijke huishouding. 'U kunt met uw oom leven, die kan u onderhouden', volgens de uitkeringsinstantie. Wat moet ze doen?
Er is enorme woningnood in Amsterdam. Deze mevrouw moet, wil ze aan inkomen komen, met haar twee kinderen waarvan de jongste vier maanden is, de straat op.
De oom weigert voor haar en de twee kinderen te betalen. Dat kan ze ook niet afdwingen. Dus enerzijds wordt er gezegd ‘je moet elkaar opvangen', maar dat moet je dan wel zo in-richten als in de wet staat. Op het moment dat de een kookt voor de ander, je samen eet en je maakt het huis schoon dan is er sprake van een gezamenlijke huishouding en ben je aan-gewezen op degene met een inkomen. Omdat de oom een inkomen uit werk heeft, krijgt zijn nichtje niks.
De staatssecretaris heeft, gelet op de woningnood, gezegd dat opvang van een dakloze geen gevolgen heeft wat betreft de kostendelersnorm. Maar daar moet wel bij gezegd worden ‘doe alles gescheiden, dus kook niet samen, eet niet samen en doe de was gescheiden, want anders heb je een probleem’."

"Ik merk dat het begrip gezamenlijke huishouding aan erosie onderhevig is. De samenleving verhardt. De laatste jaren moeten we naar de participatiesamenleving. We moeten allemaal voor elkaar zorgen. Er wordt verwacht dat familie elkaar helpt. Maar... elkaar helpen in relatie tot het begrip gezamenlijke huishouding luistert nauw. Wederzijdse zorg wordt al snel aangenomen bij een gezamenlijke huishouding met alle gevolgen van dien voor het inkomen.
Bij de aanvraag worden standaard dezelfde vragen gesteld, waaronder ‘maakt u samen het huis schoon?’, 'als mevrouw de was doet, wast ze dan ook uw kleren?’, 'als uw zus ziek is verzorgt u uw zus dan?'. ‘Nee, als ze dood op de grond ligt dan stap ik er gewoon overheen’, dat moet je antwoorden. Zeg je 'nee natuurlijk verzorg ik haar', dan wordt er gezegd 'wederzijdse zorg, want u woont onder hetzelfde dak. U zorgt voor elkaar, dus u hebt een gezamenlijke huishouding’. Terwijl feitelijk de zus niet betaalt en dat kan hij ook niet afdwingen. In een huwelijk kan dat, maar hier kan dat niet. De enige optie is dan het huis uit en in geval van bovenstaande voorbeelden betekent het dakloos worden."

Sandra van Berlo en Ine Molenkamp

Zie ook het Zwartboek kostendelersnorm door Groot MO/GGz overleg Amsterdam.

Ik sta compleet stil

Ervaringen met werken zonder loon

Peter Dibbets, 30 jaar
Productiewerk ISWI Aalten
Loon: bijstandsuitkering

“Sinds ruim tweeëneenhalf jaar ‘modelleer’ ik kunststofbloemen uit China. We zitten in een grote koude hal van de sociale werkvoorziening WEDEO: Wsw’ers met een contract en cao-loon, mensen met een taakstraf en werknemers via de bijstand. De sfeer in de productiehal is negatief en deprimerend.
Officieel zit ik, sinds mijn WW-uitkering afliep, in een reïntegratietraject. Perspectief zie ik niet. Ik sta compleet stil. Ik heb vaak gevraagd ervaring op te mogen doen op het administratieve vlak. Ik heb de opleiding tot filiaalmanager afgerond, ook in die functie gewerkt. En ook een paar jaar commerciële economie gedaan. Ze doen niets om je te helpen een serieuze baan te vinden.
Het is frustrerend en vernederend om geen redelijk inkomen te verdienen. Laatst heb ik geweigerd te werk te worden gesteld in een sporthal. Omdat ik niet elke avond en elk weekend wil werken. Straf: twee maanden geen uitkering. Dat voelt als chantage.
Ik wil graag iets betekenen voor de maatschappij in plaats van goedkope arbeidskracht te zijn. Mensen zijn bang. Bang voor represailles. Ik houd mijn mond niet meer. Ik heb nu toestemming gekregen om twee dagen per week als vrijwilliger bij Vluchtelingenwerk aan de slag te gaan. Eindelijk iets zinvols.”

Uit het rapport 'Stop werken zonder loon'.
Klikl hier om meer te lezen over het rapport.
Kilki hier om dit raport te downloaden.