Voortdurend schrapen en schrappen

Petra leeft van 25 euro per week

Petra ontvangt ons in de ruimte waar ze vrijwilligerswerk doet voor de participatieraad. Ze komt hier geregeld, mits haar gezondheid dit toelaat. Petra leeft ruim 20 jaar van een bijstandsuitkering. Door haar fysieke handicaps heeft ze veel gezondheidsproblemen en kan en mag als gevolg hiervan niet werken.

Petra zit in een scootmobiel. Dit vervoermiddel maakt het haar mogelijk om buiten te komen en actief te zijn. Zonder dit apparaat zou ze nog een stuk beperkter zijn. Ze prijst dan ook het gebruik van de scootmobiel, al levert het apparaat in de praktijk nogal wat problemen op. Zo is het bedieningspaneel niet waterdicht en is de remweg te lang, waardoor er levensgevaarlijke situaties kunnen ontstaan.

Vervoerskosten Voor Petra is het moeilijk met het weinige geld dat ze ontvangt rond te komen. Vooral vervoerskosten vormen een onzekere kostenpost, die het moeilijk maakt om uitgaven goed te plannen.
"Ik kan niet ver op stap. De vergoeding van vervoerskosten in de WMO is gehalveerd, en een ritje naar de kerk een paar kilometer verderop legt een behoorlijk beslag op mijn ver-voersbudget. Daarom rijd ik de tweede helft van de maand regelmatig zwart. Ik weet dat ik dat niet zou moeten doen. Ik weet ook dat ik daardoor bijdraag aan steeds hogere vervoersprijzen. Bovendien reis je met angst in je lijf vanwege controles. Maar ik heb weinig keus."

Lees meer

Bijstand is toch over-leven

Gerda leeft 22 jaar op bijstandsniveau

Op een wat sombere, mistige dag gaan we op bezoek bij Gerda. Ze is benaderd met de vraag om inzage te geven in haar huishoudboekje en om over haar financiële situatie in gesprek te gaan. Haar huis ruikt heerlijk naar versgebakken brood.

Alleenstaande ouder

Gerda leeft 22 jaar op bijstandsniveau. Na een echtscheiding - die het gezin behoorlijk schade heeft toegebracht en waarvan nu nog steeds de gevolgen merkbaar en zichtbaar zijn - bleef ze achter met drie jonge kinderen. Toen kostte het haar veel moeite om rond te komen. Met kinderen heb je nu eenmaal onverwachte kosten. Ze moest toen ook de nodige schroom overwinnen om aanvragen te doen voor bijvoorbeeld een beugel voor de kinderen. Soms had ze daar dan een rot gevoel over, maar na een paar dagen besloot ze dan maar weer de schouders eronder te zetten en de aanvraag toch maar te doen.
Gelukkig stelden haar kinderen ook niet veel eisen. Haar zoon kwam zelf met de vraag of hij een jas van Zeeman mocht aanschaffen. Nu, maar ook toen, heeft ze nooit in het rood gestaan en geen schulden gemaakt. Daar is ze echt trots op.

Alleenstaande vrouw

Nu de kinderen de deur uit zijn, hoeft ze alleen voor zichzelf te besluiten waaraan het geld te besteden. Dat maakt het allemaal stukken overzichtelijker. Ze weet precies wat ze aan inkomen en wat ze aan uitgaven heeft. Met wat overblijft, moet ze het gewoon doen. Zo simpel is dat. Dat kost haar niet veel moeite. Want Gerda kan heel goed met geld omgaan: ze is heel gedisciplineerd. Ze koopt eten dat in de aanbieding is. Aan kleren is ze nauwelijks geld kwijt. Die krijgt ze van vriendinnen. Als ze boodschappen doet en ze ziet een bosje bloemen staan, dan neemt ze zich voor zichzelf eens te trakteren en deze op de terugweg te kopen. Maar eenmaal op de terugweg besluit ze toch maar de bloemen te laten staan. "Ze blijven maar een week goed, dus waarom zou ik ze aanschaffen?"
Voor grotere uitgaven spaart ze. Zo heeft ze haar elektrische fiets bij elkaar gespaard door het sparen van 50 eurocentmunten. Wasmachine, droger en vriezer koopt ze van het geld dat ze van de belasting terugkrijgt of voor haar verjaardag krijgt. Roken en drinken doet ze niet. Eten doet ze gezond: elke dag ook een stukje vlees. Ze bespaart ook niet op eten. In de afgelopen jaren heeft Gerda ook twee grote reizen gemaakt. Die kon ze bekostigen van haar spaargeld en van een bedrag dat haar broer haar had geschonken. Vervelend is dat ze vakanties moet aanvragen en zich moet melden als ze weer terug is. Aanvragen van vakantie doet ze dan ook niet: ze meldt wel dat ze gaat. Want tussen melden en aanvragen zit wel een verschil. En ze verschaft na afloop alleen die informatie die echt noodzakelijk is. Het geeft geen pas dat anderen zich een oordeel vormen over waar zij recht op heeft. Dat alles heeft te maken met zelfrespect.

Vrijwilligerswerk

Omdat Gerda altijd heel transparant is geweest over haar doen en laten en aan de eisen van de sociale dienst altijd heeft voldaan, heeft de sociale dienst zich ook altijd begripvol naar haar opgesteld. Door de moeilijke omstandigheden vroeger thuis was ze (na elke hercontrole) vrijgesteld van de sollicitatieplicht. Men zag ook dat ze veel vrijwilligerswerk deed. Want Gerda is altijd actief geweest. Allereerst als lid van de Cliëntenraad van de gemeente. Ook was ze lid van de Cliëntenraad Jeugdzorg. Ze heeft via dit vrijwilligerswerk een opleiding gevolgd en een certificaat gekregen. Ze is ook actief voor AKN/EVA.
Actief zijn bij AKN/EVA betekent contact met lotgenoten. Mensen in dezelfde situatie treffen elkaar, kunnen elkaar een hart onder de riem steken en proberen samen een vuist te maken. Ze helpen en ondersteunen elkaar. Het geeft Gerda ook een warm gevoel dat mensen zich beroepsmatig bezighouden met het onrecht van armoede.

Bestuur voedselbank

Van al dat vrijwilligerswerk heeft Gerda veel geleerd. Deze kennis en ervaring zet ze nu in als oprichter en bestuurslid van de Voedselbank in haar woonplaats. Op dit moment treffen ze bij de voedselbank voorbereidingen voor het behalen van het hygiënecertificaat en zijn de voorbereidingen voor het sinterklaasfeest net achter de rug. Voor Gerda was het dan ook geen probleem dat ze deel uitmaakte van wat in de volksmond 'het granieten bestand' van de sociale dienst (fase 4, onbemiddelbaar) wordt genoemd.
Kortom: Gerda is een tevreden mens. Maar dat is deels buitenkant. Het leven op bijstandsni-veau blijft kwetsbaar en het is toch een kwestie van over-leven. Frustrerend is het soms ook en als je je dag niet hebt eigenlijk onverteerbaar. Maar het nare gevoel staat ze zichzelf maar twee dagen toe. Daarna gaat ze weer vrolijk verder.
Sinds kort ontvangt Gerda als 65-jarige AOW. Het is even afwachten hoe de financiële situatie gaat veranderen: het inkomen wordt iets hoger, maar toeslagen komen weer te vervallen. Het is nu zoeken naar een nieuw evenwicht. Maar Gerda redt het wel.

Politiek

Op de Partij van de Arbeid, waar ze altijd op heeft gestemd, zal ze niet gauw meer stemmen. De PvdA komt niet meer op voor de gewone mens. Hans Spekman komt in de buurt van Den Uyl, maar Diederik Samsom denkt en gedraagt zich als een VVD'er. "Samsom is net zo glad als z'n hoofd." Hij volgde Rutte in zijn oproep om te gaan consumeren. "Koop eens een auto." Waar moet je dat in godsnaam van doen als je geen geld hebt. En als je dan een auto koopt en je komt onverhoeds op straat te staan, dan verwijten ze je dat je een nieuwe auto hebt gekocht. Armoede staat trouwens bij geen enkele partij op de agenda. De toekomst ziet er dan ook somber uit, en nu al duurt het een paar maanden voordat je in aanmerking komt voor een uitkering. Men verwacht dat je in de tussenperiode leent van vrienden en familie. Dan begin je al met een achterstand en met schulden.

Klik hier om het huishoudboekje van Gerda in te zien.

Sandra van Berlo

Dit interview is er één in de serie 'De Boodschappenmand - koopkracht in de praktijk'. 
Andere interviews uit deze reeks, uit 2012, zijn als publicatie 'De Boodschappenmand 2012' gratis te downloaden: klik hier.

Ik vind jou zo'n tevreden mens

Akke was een beetje verbaasd toen ik weer contact met haar opnam voor opnieuw een interview. In haar situatie was het afgelopen jaar eigenlijk niet zoveel veranderd, liet zij weten. Wel vindt zij het belangrijk dat haar verhaal, samen met dat van anderen, gehoord wordt. Een jaar geleden vertelde ze dat zij op jonge leeftijd is mishandeld en hierdoor gehandicapt is geraakt. Zij heeft een korte periode gewerkt, maar raakte door haar handicap arbeidson-geschikt. In haar huwelijk kreeg zij drie kinderen, waarvan er nu nog één bij haar thuis woont. Akke is elf jaar geleden gescheiden. In deze situatie is geen verandering gekomen. Wel vindt ze dat er in onze samenleving veel veranderd is. De krant leest zij intensief. Ook is zij actief in de cliëntenraad.

Wat raakt jou het meest in de samenleving?

"Ik heb moeite met de politieke besluitvorming. Het doet mij pijn dat in onze samenleving gezinnen ontrecht en ontwricht worden. Het is toch te gek voor woorden dat kinderen van 18 jaar financieel gedwongen worden uit huis te gaan?! Mijn zoon verlaat het huis i.v.m. de WMO voor huishoudelijke hulp: omdat hij 18 wordt, acht men hem in staat de huishouding voor mij te gaan runnen. Onredelijk en niet te doen i.v.m. zijn studie. Een weldenkend mens verzint zoiets toch niet? Er zijn veel tranen gevloeid, maar hij gaat nu per 1 september elders wonen. Wat moet er van deze kinderen terecht komen? Sommigen zullen op straat komen. Mijn zoon kan nog bij zijn zus terecht. En dan durven politici nog over het gezin te spreken als hoeksteen van de samenleving. Wat voor toekomst hebben kinderen die hun ouders moeten onderhou-den? Het steekt mij dat onze kinderen ernstig tekort wordt gedaan.
Terwijl je aan de andere kant de verrijking ziet, de bonussencultuur die gewoon maar doorgaat. Een voortdenderende trein, die niet valt te stoppen. En als we nog wat verder kijken, over onze grenzen, zie ik dat er heel veel van ons belastinggeld naar Griekenland gaat, terwijl wij hier ook voedselbanken nodig hebben. Ontwikkelingshulp, ik geef er geen geld meer aan, want de managers, zowel in Nederland als elders in de wereld, verdienen er een veel te hoog inkomen mee. De menselijke maat is weg.
Gelukkig wordt door het Lenteakkoord het één en ander nog bijgesteld, maar ondertussen zijn de mensen met de laagste inkomens het eerst aan de beurt als er bezuinigd moet worden."

Hoe word je zelf getroffen door de bezuinigingen?

"Mijn grootste probleem is dat de lasten almaar stijgen en het inkomen hetzelfde blijft. Als ik kijk naar de cijfers van het CPB, ga ik dit jaar 160 euro meer betalen aan energie. De BTW gaat van 19% naar 21%, waarmee ook de gewone boodschappen duurder worden.
Ik zal, hoe dan ook, minder moeten gaan kopen. Maar waar moet ik nog op bezuinigen?
Ik snap best dat iedereen in moet leveren, maar bij mensen met een laag inkomen komt het extra hard aan. We kunnen niet meer verder terug. Niet voor niets raken steeds meer men-sen in de schulden. Dat is heel schrijnend, maar ik begrijp best dat mensen soms niet anders kunnen. Het kost de samenleving vervolgens ook weer geld om mensen uit de schulden te halen. Ik zeg altijd 'voorkomen is beter dan genezen', maar de rek is er nu volledig uit. Er zijn grenzen. Op een gegeven moment is het niet mogelijk nog verder te bezuinigen.
De stijgende lasten? Er is niet aan te ontkomen. Gelukkig kan ik goed rekenen en ben ik een echte koopjesjager. Alle reclamekrantjes pluis ik uit. Daar weet ik veel door te besparen. Kleding gaat lang mee bij mij en ik koop alleen in de opruiming of bij de kringloop. En daar zitten best mooie spullen bij. Zo houd ik de kosten zo laag mogelijk. Voor mezelf ben ik niet veeleisend, ik weet me al gauw te redden. Belangrijk is wel dat de kinderen een toekomst hebben, zij moeten verder.
We praten er niet veel over, maar op onverwachte momenten zie je toch dat mijn zoon goed in de gaten heeft hoe mijn leven is. Op Koninginnedag werd ik door hem verrast: hij had op de rommelmarkt een boek voor mij gekocht. Heel lief van hem, dat hij aan mij gedacht heeft.
Hij vroeg toen ook wat ik gedaan had op Koninginnedag. Maar ik ga eigenlijk nooit uit en ook op Koninginnedag ben ik de deur niet uitgeweest. Ik heb oude kranten zitten lezen, daar was ik nog niet aan toe gekomen. Zijn reactie was voor mij ontroerend. Hij zei: 'Ik vind jou zo'n tevreden mens.' Nee, veeleisend ben ik niet. Mijn meubilair gaat al jaren mee en de meeste reparaties doe ik zelf. Ik ben er trots op dat ik zo lang met mijn spullen doe. Het is toch on-voorstelbaar als je ziet wat er allemaal wordt weggegooid.
Zo ben ik altijd wel bezig. Er is ook altijd wel wat. Mijn buurvrouw, die al ver over de tachtig is, help ik regelmatig. Slechts één van haar kinderen woont in het dorp, als die er niet is, mag ze mij om hulp vragen. Het is wel eens lastig, want op de meest ongelegen momenten wordt er dan een beroep op mij gedaan. Ik zeg dan ook wel eens dat het nu even niet kan en dat ik op een ander moment langs kom. Want ik heb ook mijn moeder nog, die zorg nodig heeft. Ik kom soms handen tekort."

Heb je wel tijd voor ontspanning?

"Ja, die momenten heb ik zeker, want het is goed om - al is het maar even - los te komen uit de dagelijkse beslommeringen. Voor mij is de tuin dan een uitkomst. Daar kom ik tot mezelf. Aan de tuin kun je ook zien hoe het met mij gesteld is. Als de tuin er mooi bij staat, gaat het goed met mij. Als ik niet toekom aan rust, niet toekom aan de tuin en alles er slap bij hangt, gaat het dus niet goed. Niet goed met de tuin, maar ook niet goed met mij. Vroeger had ik een grote tuin, die ik zelf had ontworpen en ook zelf bijhield. Nu heb ik een kleine tuin met veel minder mogelijkheden. Ik heb veel viooltjes, dat zijn goedkope bloemetjes. Als ze in de aanbieding zijn, heb je er veel voor weinig geld. Bovendien gaan ze heel lang mee, want ze bloeien van het vroege voorjaar tot de ijsheiligen. Dan worden ze vervangen door geraniums die tot de vorst bloeien. Zie je die dode planten? Die haal ik er niet uit, want ze zijn ook nu nog de moeite waard. Ze zijn prachtig van vorm, het is maar hoe je er naar kijkt. Je moet het ook willen zien. Op mijn verjaardag vraag ik altijd geld of plantenbonnen. Niet om een bloemetje op tafel te hebben, dat is zonde van het geld, maar om buitenplantjes aan te kunnen schaffen.

Wil je verder nog iets kwijt?

Deze week las ik dat er jongens waren opgepakt omdat ze eten hadden geroofd uit de afval-container van Albert Heijn. Even later werden ze wel weer vrijgelaten, maar wat mij ergert is, dat die jongens opgepakt worden voor iets dat geen waarde heeft, terwijl er zonder pardon van alles wordt weggegooid. Dat mag wel. Voedsel dat gewoon nog goed is!
Laats was ik in de winkel en zag een bakje aardbeien. Er zat één beschimmelde aardbei in! De andere aardbeien zagen er prima uit, daar was niets mis mee. Ik had het bakje wel met een fikse korting willen kopen, maar het werd weggegooid. Er wordt veel weggegooid, veel te veel. Niet alleen door de supermarkten, ook door mensen thuis. Die consumptiemaatschappij, daar heb ik moeite mee. Veel producten die vroeger weggegooid werden, worden nu gelukkig opgehaald door de voedselbank.
Onze gemeente vond die voedselbank eerst niet nodig. Armoede werd ontkend. Intussen is de voedselbank er nu wel gekomen en hebben de eerste tien klanten zich gemeld. Dat aantal zal snel stijgen, daar ben ik van overtuigd. Ik vind het goed dat de voedselbanken er zijn, maar vind het wel de omgekeerde wereld dat ze nodig zijn. Het blijft dus allemaal heel dubbel. Zelf zal ik er niet gauw een beroep op doen. Waarschijnlijk uit gêne.

Klik hier om het huishoudboekje van Akke in te zien.

Pieter Vos

Dit interview komt uit 'De Boodschappenmand - koopkracht in de praktijk'. 
Deze hele publicatie is gratis te downloaden: klik hier.