Perspectief voor mensen zonder papieren
KVD-symposium 2023
In de Pauluskerk in Rotterdam vond op zaterdag 18 maart 2023 een stevige confrontatie plaats. Diep van binnen, welteverstaan. De verhalen van mensen zonder papieren maakten grote indruk op de leden van het Katholiek Vrouwendispuut. Tijdens hun jaarlijkse studiedag verdiepten zij zich in de situatie van ontheemden en ongedocumenteerden, met professionals vanuit samenleving, politiek en kerk.
De waardigheid van elk mens
Het leven is niet zo maakbaar als we vaak willen denken, hield Anita Stigter ons voor. Als coördinator van team Aandacht van de Pauluskerk werkt zij dagelijks met mensen die zich aan de rand van samenleving bevinden, of zelfs onder de radar. Vanuit een diep geloof in barmhartigheid en gerechtigheid heeft zij oog voor de waardigheid van elk mens.
Zij deelt de ervaringen van de dagelijkse bezoekers van de Pauluskerk met speciale aandacht voor ongedocumenteerden. 'Een raar woord. Want we hebben het over mensen, niet over documenten.' Maar zonder documenten heb je nergens recht op. Geen huis, geen zorg, geen werk. Het samenspel van politiek en wet- en regelgeving zorgt er, plat gezegd, voor dat je in Nederland ‘rechthebbende moet zijn voor mensenrechten’. Er zijn mensen die geen verblijftitel hebben maar ook niet kunnen worden uitgezet. De Pauluskerk is de enige plek waar ze terecht kunnen.
De groep mensen die in de Pauluskerk komt is heel divers. Ze hebben alle leeftijden, jong en oud. Er zijn naar verhouding veel mensen uit Oost-Europa die hier gewerkt hebben en een bestaan hadden. Als zij hun werk kwijtraken, raken zij hun inkomsten en huisvesting kwijt. Zonder huisvesting raken zij snel ook al hun eigendommen kwijt. Ook hun papieren. Dan komen ze letterlijk op straat terecht en worden alcohol en drugs het middel om de harde werkelijkheid te verzachten. Door de slechte en onveilige omstandigheden hebben veel buitenslapers wonden aan handen en voeten. In Rotterdam is buiten slapen verboden en daarom worden buitenslapers ’s nachts diverse keren gewekt en weggestuurd. 's Morgens in de Pauluskerk zijn ze even veilig en kunnen ze uitrusten.
Geloof biedt houvast
De inleiding vanuit de Pauluskerk kwam hard binnen. 'De enige plek waar je gezien wordt, is de Pauluskerk', had iemand zonder papieren aan Geert van Dartel verteld. De voorzitter van de Raad van Kerken verwijst naar de uitroep van Hagar: 'U bent een God van het zien'. Want, zei ze: 'Heb ik niet Hem gezien die naar mij heeft omgezien?' (Genesis 16,13). In deze uitroep ligt vervat waar iedere vluchteling, die van huis en haard verbannen is, op hoopt: dat hij of zij gezien wordt en dat er naar hem of haar wordt omgezien, aldus Van Dartel.
Hij betoogt dat vluchten en vreemdeling zijn een rode draad vormen in onze geschiedenis én in de Bijbel. Van de verdrijving uit het Paradijs in Genesis en het boek Exodus in het Oude Testament tot de reizen van de apostelen in het Nieuwe Testament. Voor veel vluchtelingen is het geloof nu een houvast. Het vertrouwen in het geloof biedt tegenwicht aan het wantrouwen dat zij hebben in instanties. Voor ons is het appel om ons te realiseren dat het ook ons kan treffen te moeten vluchten, reden om handen en voeten te geven aan de oproepen uit Mattheus 25 zoals: 'Ik was vreemdeling en jullie namen mij op'.
Mensen willen meedoen
Ook Imane Elfilali, de fractievoorzitter van Volt Rotterdam, bevestigde dat mensen altijd komen en gaan. Migratie en beweging zijn heel menselijk, vertelde zij. Zij ziet grote gaten in het systeem, waar mensen in terecht komen. 'Mensen zonder papieren willen meedoen, maar mogen niet.' Haar fractie probeert de problemen te agenderen en bespreekbaar te maken. Lokaal, landelijk en op Europees niveau.
In Rotterdam vragen zij in het bijzonder aandacht voor jongeren – 'dreamers' genoemd – en ouderen die vaak al decennia zonder papieren in Nederland wonen. Ze pleit voor een lokaal document dat mensen op lokaal niveau bepaalde aanspraken kan geven. Imane Elfilali betoogt dat dat nog economischer is ook. Het bestaande beleid kost veel geld. Dat geld kan volgens Volt Rotterdam veel beter voor de mensen dan tegen de mensen ingezet worden.
Het is heel complex
Het vraagstuk waar de mensen die zijn aangewezen op de Pauluskerk ons voor stellen, is heel complex. We delen het gevoel dat we iets willen doen, maar machteloos zijn en eigenlijk ook niet weten wat hier het goede is. De problematiek breder delen is een eerste stap. Daarnaast overheerst de gedachte dat de overheid dit vraagstuk anders zou moeten benaderen. Maar: 'Als je naar de overheid kijkt, moet je ook kijken wat je zelf kunt doen', meent Geert van Dartel. En dat blijkt ook al te gebeuren. Diverse KVD-leden zijn actief, bijvoorbeeld als taalmaatje, budgetbuddy of straatarts. De ontmoeting in de Pauluskerk motiveert extra.
Beslissen met hart of de wet
Vervolgens verplaatsen we ons in de rol van beslissers. Onder begeleiding van inspirerende mensen van het Rotterdams Ongedocumenteerden Steunpunt moeten we beslissen wie papieren krijgt en wie niet. Ons hart en onze logica blijken in strijd met de wet- en regelgeving. Als migratieland hebben we eigenlijk maar weinig geleerd over hoe we goed kunnen omgaan met vreemdelingen. De Bijbel biedt perspectief: 'Houdt de gastvrijheid in ere want zo hebben sommigen zonder het te weten engelen ontvangen.' (Hebreeën 13:2).
Het KVD bestaat uit verschillende generaties sterke, maatschappelijk betrokken vrouwen. Zij willen de stem van de vrouw tot haar recht laten komen in samenleving, politiek en kerk. De KVD-vrouwen vormen een landelijk netwerk dat elkaar jaarlijks ontmoet bij het symposium waar een actueel onderwerp vanuit verschillende kanten wordt besproken. Daarnaast zijn er lokale bijeenkomsten. Bij elkaar vinden KVD-leden inspiratie, verdieping en verbinding.
