Mechanismen van tweedeling
Over verarming en verrijking in Nederland
Nederland kent sinds het uitbreken van de internationale kredietcrisis in 2008 een langjarige periode van economische crisis. Feitelijk is het een opeenstapeling van crises: financieel, economisch, schuldencrisis van de Europese Unie, crisis van de Zuid-Europese en Oost-Europese landen binnen de EU, crisis met Rusland, crisis met een bezuinigende overheid en crisis van huishoudens die verarmen en schulden opbouwen.
Hub Crijns analyseert de crises, gaat in op verarming, verrijking en toenemende ongelijkheid, en mechanismen van herverdeling. Een actualisering van een artikel dat eerder op deze site verscheen.
Ik zal in mijn verhaal eerst ingaan op actuele cijfers over verarming in Nederland. Anno 2015 is meer dan ééntiende van alle huishoudens arm en heeft éénderde van de huishoudens achterstallige betalingen en schulden. Als tweede deel ga ik in op actuele cijfers over verrijking in Nederland. Ondanks de crisis is de verrijking toegenomen. De rijkste 10% ontvangt in Nederland negen maal zoveel als de armste 10%. De onderste 60% van de huishoudens bezit 1% van het totale vermogen in Nederland. De rijkste 10% beschikt over meer dan de helft van het vermogen. De bovenste 2% bezit een derde van het totale vermogen.
Zo kom ik te spreken over de economische en maatschappelijke ongelijkheid. De econoom en socioloog Piketty toont met zijn boek ‘Kapitaal in de 21ste eeuw’ overduidelijk aan, dat ongelijkheid alleen maar toeneemt als je niets doet. De factor kapitaal is in staat veel betere rendementen te behalen dan de factor arbeid. En de factor inkomen uit herverdeling wordt altijd vanwege de te hoge kosten bezuinigd. Ongelijkheid is van alle tijden en wordt veroorzaakt door economie. Maatschappelijke ongelijkheid volgt de economische, en voegt er nog andere oorzaken aan toe, zoals bijvoorbeeld lichamelijke, geestelijke, culturele, religieuze en politieke. Ongelijkheid neemt alleen maar toe als je niets doet, zegt o.a. Piketty nu en halverwege de 19de eeuw Marx.
Hoe werkt nu de economie? Ik maak gebruik van een eenvoudig model, waarin de taart van vijf economische deelcircuits samen de economie vormen en ik laat zien dat elk deelcircuit mechanismen heeft die bijdragen tot tweedeling. Het gaat om de economie van de ruil, de economie van de herverdeling, de economie van de gift, de grijze of zwarte economie en de economie van de beurs.
Ongelijkheid neemt toe, tenzij je correctiemechanismen inbouwt. Er zijn vier correctiemechanismen die gehanteerd kunnen worden, samenhangend met bepaalde politiek-economische beleidsvisies, zoals blijkt uit economische literatuur en politiek beleid: arbeid boven inkomen, arbeid naast inkomen, inkomen boven arbeid, inkomen verdient inkomen.
Vooraf alvast een stelling. De economische en maatschappelijke ongelijkheid tussen mensen is van alle tijden, tenzij er (her)verdelingssystemen worden ingesteld, die gericht zijn op arbeid of kapitaal of gift of grond (bezit). Mijn stelling is dat je met behulp van alle vier de economische factoren de correcties moet inbouwen, die economische en maatschappelijke on-gelijkheid bestrijden.
Klik hier om het hele artikel te lezen.
Klik hier om het artikel als pdf-document te downloaden.
Drs. Hub Crijns is directeur van landelijk bureau Dienst in de Industriële Samenleving vanwege de Kerken (DISK) en van daaruit betrokken bij het Knooppunt Kerken en Armoede, is bestuurder van het Landelijk Katholiek Diaconaal Beraad en de Vereniging Schuldhulpmaatje Nederland.
