Waar blijft die baan?

Tien sprookjes over de arbeidsmarkt

Renzo Verwer (1972) werd volwassen in de jaren negentig, ‘toen het niet op kon’, waar hij zelf toen zijn vraagtekens bij had. In 2011 verscheen zijn boek 'De liefdesmarkt' dat de mythen over liefde, relaties en mannen ontkracht. Mythen, en vooral het ontrafelen ervan, hebben zijn aandacht. Het is niet meer dan logisch dat hij, mede gebaseerd op zijn eigen ervaringen, in het nieuwe boek de misvattingen over werk en werkloosheid belicht.

De ondertitel ‘Tien sprookjes over de arbeidsmarkt’ is meer dan treffend. Hoe merkwaardig is het toch dat de meeste mensen niet (meer) in sprookjes geloven, maar dat wel doen als het over werk(loosheid) gaat. Hoogste tijd dus om economie en werk niet aan economen over te laten. De praktijkvoorbeelden waarmee Verwer ons vermaakt zijn bij vlagen hilarisch, ware het niet dat het onderwerp van dit boek een serieuze aangelegenheid is. Veel mensen zijn de dupe van de ‘wetenschappelijke’ inzichten die ten grondslag liggen aan arbeidsmarktbeleid.

Realistische benadering

Een pleidooi voor een eerlijke en realistische benadering van werkloosheid en werk zoals deze auteur voor ogen heeft, kan hopelijk veel mensen de ogen openen. Waarom wordt ge-woon boerenverstand tegenwoordig geminacht? Wat is er logischer dan het besef dat niet iedereen een winnaar hoeft te zijn, dat zelfs niet iedereen kan winnen. Zonder mindere goden en zonder verliezers immers geen winnaars! Helaas nemen die laatsten hun leven als uitgangspunt en maatstaf en veroordelen daarmee mensen met andere wensen en behoef-ten. Dat wordt mooi geïllustreerd in hoofdstuk 9 met een overzicht van ‘maatregelen’ tegen werkloosheid.

Grote tekorten

Premier Jan-Peter Balkenende ‘beloofde’ in 2008 dat er ‘grote tekorten op de arbeidsmarkt in 2015’ zouden zijn. En daarom moest elke Nederlander aan het betaalde werk. Dat reduceert een groot deel van de bevolking tot tweederangs burger. Maar ze zijn wel hard nodig: voor huishoudelijk werk, mantelzorg en vrijwilligerswerk. De realiteit gebiedt ook onder ogen te zien dat de arbeidsproductiviteit in de westerse wereld tien keer zo hoog is als honderd jaar geleden. Het is steeds minder noodzakelijk om het grootste deel van de bevolking in te zetten voor onze eerste levensbehoeften. Econoom John Maynard Keynes voorspelde in 1930 dat er ‘technologische werkloosheid’ zou ontstaan. Ten tijde van de tweede industriële revolutie (1860 – 1910) steeg de productie ondanks het afnemende aantal mensuren. Hij verwachtte dat in de toekomst vijftien uur per week werken voldoende zou zijn om in al onze behoeften te voorzien. Arbeid zou moeten worden herverdeeld - kom daar tegenwoordig nog eens om - of er zouden veel werklozen zijn.

Nieuw denken in plaats van nieuw werken?

In de jaren 90 kreeg je bij het arbeidsbureau te horen dat je moest oppassen dat je cv niet te veel kanten opging; tegenwoordig kun je niet flexibel genoeg zijn. Inzichten over de werking van de arbeidsmarkt zijn blijkbaar tijdgebonden. Helaas passen economen vaak de redeneringen van gisteren toe op de maatschappij van vandaag. Arbeidsmarktdeskundigen houden vast aan de vervangingsprognoses die doen alsof elke gepensioneerde vervangen wordt. Het is de logica van gisteren: zelfs een totaal economisch herstel betekent niet een herstel van de werkgelegenheid. Ondernemen = zo goedkoop mogelijk produceren. Bovendien moet je als klant steeds meer zelf doen: zelf inchecken bij vliegreizen, zelf producten scannen, pakjes frankeren, pinnen, telebankieren. Waar is de groei van de werkgelegenheid? In reïntegratie en banenplannen, wie gelooft daar nog in? Versoepeling van het ontslagrecht? Door het voor bedrijven makkelijker te maken om mensen te ontslaan, zullen ondernemers mensen ook eerder durven aan te nemen. Dat was zo’n beetje de legitimatie van de afbraak van beschermende regelingen op de arbeidsmarkt en de versoepeling van het ontslagrecht. Ook zo’n aanname, of beter, een sprookje.

Waarom al dat werken?

Het boek eindigt met een citaat van Willem Elsschot, de schrijver die geen verbeelding nodig had om te kunnen schrijven; de werkelijkheid was al fantastisch genoeg! Al is dit boek dan geen roman, het leest als een spannend jongensboek met al die sprookjes! Je krijgt er geen genoeg van, terwijl dat wel zou moeten. Als 15 uur in de week voldoende is om in al onze behoeften te voorzien, dan hadden Grieken, Romeinen en late-middeleeuwers niet eens zo’n vreemde opvatting: die vonden werken maar zozo.

Deze recensie verscheen eerder ook op de website van de Edmund Husserl-Stichting.

Waar blijft die baan? - tien sprookjes over de arbeidsmarkt
Renzo Verwer
ISBN/EAN 978-90-79272-54-9
Uitgeverij TIEM, november 2014
Prijs € 20,-
Bestellen