Geven in Nederland

De geefeconomie blijft ondanks crisis stabiel in Nederland

Klik hier om dit artikel als Word-document te downloaden.

Ondanks de economische crisis en een dalend vertrouwen in de sector van de 'goede doelen' zijn Nederlanders niet minder gaan geven aan deze organisaties. Na een lange periode van groei sinds 2005, en een daling in 2011, is er sinds 2011 een toename van 12,3% in het geefgedrag. Dat is de verrassend uitkomst van het onderzoek ‘Geven in Nederland 2015’.

Dit rapport geeft cijfers over het jaar 2013. In 2013 gaf Nederland bijna 4,4 miljard euro aan goede doelen: een lichte stijging ten opzichte van 2011 (4,3 miljard euro). Het onderzoek is verricht door de werkgroep Filantropische Studies van de Vrije Universiteit Amsterdam. Het totaalbedrag is de optelsom van de geschatte giften van huishoudens, van nalatenschappen, van fondsen (zowel geldwervende fondsen als vermogensfondsen), van het bedrijfsleven en van de opbrengsten uit de kansspelen. Deze schatting is aan de lage kant vanwege de on-volledigheid van informatie over nalatenschappen en de bijdragen van vermogensfondsen.

‘Geven in Nederland’ geeft antwoord op de volgende vragen:

• Vanuit welke bronnen zijn vrijwillige bijdragen aan maatschappelijke doelen afkomstig?
• Wat is de waarde van de bijdragen van Nederlandse burgers, bedrijven, fondsen en kansspelen?
• Welke doelen ontvangen hoeveel steun en op welke manieren?
• Hoe zijn de hoogte en de wijze van bijdragen in de afgelopen jaren veranderd?

In een ‘Special’ komt de recente Geefwet en de multiplier voor giften aan culturele instellingen aan bod.

Goededoelensector veerkrachtiger dan voorspeld

Filantropie, het vrijwillig ter beschikking stellen van geld en goederen aan doelen van het algemeen nut, staat de laatste jaren sterk in de belangstelling. Sinds 1993 wordt door de Vrije Universiteit te Amsterdam wetenschappelijk studie gemaakt van filantropie. De editie van 2015 is een jubileum, want het is het tiende onderzoek.
"De filantropische sector blijkt veerkrachtiger dan wij in 2013 hadden voorspeld. Tegelijk is zichtbaar dat mensen minder vertrouwen hebben in de goededoelensector, en dat baart mij wel zorgen voor de lange termijn”, zegt VU-hoogleraar Prosociaal Gedrag René Bekkers.
Nederland geeft vrijwillig 0,7% van het bruto binnenlands product (bbp). Dat is 643 miljard euro in 2013. De huishoudens geven gemiddeld 204 euro aan goede doelen. Huishoudens geven veruit het meest aan doelen op het gebied van kerk en levensbeschouwing, gevolgd door gezondheid en internationale hulp. Er zijn grote verschillen tussen huishoudens in het geefgedrag. Voor het geefgedrag van Nederlandse huishoudens gaat de 80/20-regel op: 20% van de huishoudens is verantwoordelijk voor 80% van het totaalbedrag aan giften. Zo doet 12% van de huishoudens geen giften aan goede doelen en geeft iets meer dan een kwart van de huishoudens (26%) minder dan 25 euro op jaarbasis. Aan de andere kant geeft één op de zeventig Nederlanders (1,5%) meer dan 2.000 euro en is hiermee verantwoordelijk voor meer dan kwart van het totaalbedrag aan giften. Een groot deel van de grote giften is afkomstig van vermogende Nederlanders.
Ook het bedrijfsleven vormt nog steeds een belangrijke bron van inkomsten voor goede doelen. Ruim 70% van de bedrijven geeft in 2013 ongeveer 1,4 miljard aan goede doelen. Be-drijven geven vooral geld en/of sponsorgelden aan sport.

Doelen waaraan gegeven wordt in 2013

In 2013 geeft Nederland het meest aan kerk en levensbeschouwing (22%). Onderwijs en onderzoek is in 2013 het minst populaire doel om aan te geven (5%). Dit kan samenhangen met de veronderstelling dat financiering van deze sector een taak van de overheid is. Nalatenschappen komen vooral ten goede aan doelen op het terrein van gezondheid. Geldwervende fondsen geven uit eigen middelen (beleggingen) vooral aan cultuur en gezondheid. Cultuur is een belangrijk doel voor vermogensfondsen. Sport en recreatie is veruit het meest populaire doel onder bedrijven. Uit de kansspelen ontvangen de categorieën internationale hulp en milieu, natuurbehoud en dierenbescherming het meeste geld.

* In verband met afrondingen tellen de subcategorieën niet altijd op tot de weergegeven totaalbedragen.

Er is uit de onderzoeken van de periode 1995-2013 een rangorde in de begunstigde doelen samen te stellen, waaruit blijkt dat kerk en levensbeschouwing nummer een staat en onder-wijs en onderzoek nummer laatst.

1. kerk en levensbeschouwing
2. sport en recreatie
3. internationale hulp
4. gezondheid
5.  maatschappelijke en sociale doelen
6. milieu, natuurbehoud en dierenbescherming
7. cultuur
8. onderwijs en onderzoek

Uitsplitsing van de vijf grote groepen gevers

De onderzoekers hebben voor het onderzoek 'Geven in Nederland' vijf grote groepen onder-scheiden, die elk een deel van het gegeven bedrag voor hun rekening nemen.

Huishoudens
De totale waarde van giften van geld en goederen door Nederlandse huishoudens bedraagt in 2013 1.944 miljoen euro. Dit bedrag ligt 6% hoger dan het bedrag over 2011 (1.829 miljoen). Gecorrigeerd voor de inflatie is de waarde van de giften en goederen die zijn gegeven door huishoudens in Nederland sinds 2011 gestegen met 1,2%. De giften van huishoudens vertegenwoordigen in 2013 0,3% van het bbp en 0,67% van de consumptieve bestedingen van huishoudens.
Gemiddeld geven alle huishoudens in 2013 giften in de vorm van geld ter waarde van 204 euro. Dit bedrag is vergeleken met 2011 vrijwel gelijk gebleven. In 2013 geeft 88% van de huishoudens gemiddeld 232 euro aan goede doelen en geeft 47% goederen ter waarde van gemiddeld 113 euro. Terwijl de populariteit van het geven van geld en goederen aan goede doelen onder Nederlandse huishoudens is toegenomen, neemt de waarde van de giften per huishouden dat geeft af.
Huishoudens geven het vaakst aan gezondheid (74%), op afstand gevolgd door milieu, natuurbehoud en dierenbescherming (44%) en internationale hulp (41%). Minder dan een derde van de huishoudens (29%) geeft aan kerk en levensbeschouwing, maar dit doel ontvangt wel de hoogste bedragen. Giften aan kerk en levensbeschouwing maken in 2013 43% van het totaalbedrag aan giften van huishoudens uit. Organisaties op het terrein van internationale hulp en gezondheid ontvangen respectievelijk 12% en 13% van de giften van Nederlandse huishoudens.
Hoewel de traditionele huis-aan-huiscollecte de meest gebruikte manier om te geven is ge-bleven, is de populariteit ervan wel wat afgenomen. In 2005 gaf nog 90% van de huishoudens op deze manier, in 2013 is dit 78%. Ook de populariteit van veel andere manieren van geven is licht afgenomen sinds 2011. Nieuwe vormen van geven zoals per sms en via internet zijn nauwelijks populairder geworden in de afgelopen twee jaar.

Nalatenschappen
De totale gerapporteerde omvang van de inkomsten uit nalatenschappen is sinds 1995 sterk gestegen van 87 miljoen in 1995 naar 182 miljoen in 2005, 256 miljoen in 2011 en 265 miljoen in 2013.

Fondsen
De cijfers zoals verkregen in 2013 zijn een optelsom van de bijdragen uit de opbrengsten van het eigen vermogen van een niet-representatieve groep vermogensfondsen (n=141) en 448 fondsenwervende instellingen. Het is vanwege de gebrekkige informatie over de bijdragen van vermogensfondsen en vanwege het feit dat de bedragen voor de jaren 1995-2013
op verschillende wijzen tot stand zijn gekomen niet mogelijk om iets over trends in de tijd te zeggen. In 2011 kwam uit deze groepsrapportage een bedrag van 294 miljoen en in 2013 een bedrag van 290 miljoen. De daling is wellicht te wijten aan de dalende inkomsten vanwege de financiële en economische crisis.

Bedrijven
De bijdragen van bedrijven in de vorm van sponsoring en giften aan goede doelen laten in 2013 een vergelijkbaar beeld zien als in 2011, namelijk 1.378 miljoen in 2011 en 1.363 miljoen in 2013. Volgens de schattingen van de onderzoekers wordt in 2013 relatief iets minder gesponsord en iets meer gegeven dan in 2011, maar er is geen sprake van een verdere achteruitgang zoals in 2011 ten opzichte van 2009, toen er 1.694 miljoen werd gegeven. Ook hier is er dus een daling, vermoedelijk vanwege de economische crisis. Het bedrijfsleven blijft een belangrijke bron van filantropie voor de verschillende doelen. Sport is het belangrijkste doel waaraan bedrijven geld willen spenderen in de vorm van sponsoring en giften. Tegelijkertijd kan worden geconstateerd dat sport en recreatie in absolute zin minder geld hebben ontvangen dan in eerdere jaren en dat de breedte van de steun voor sport en recreatie in 2013 minder was dan in eerdere jaren.

Kansspelen
De bijdragen vanuit de kansspelen aan goede doelen zijn de afgelopen jaren fors gestegen: van 369 miljoen in 2003 naar 394 miljoen in 2007, 498 miljoen in 2011 en 494 miljoen in 2013. In 2013 zien we wel een lichte daling ten opzichte van 2011, met name veroorzaakt door een daling in de afdrachten van de Lotto.

Vrijwilligerswerk in 2013-2014

In het seizoen 2013-2014 doet 37% van de bevolking minstens eenmaal in het afgelopen jaar onbetaald werk voor een maatschappelijke organisatie. In tegenstelling tot het geefgedrag is vrijwilligerswerk gemeten over 2013 en 2014. In juni 2014 is gevraagd of men de afgelopen twaalf maanden vrijwilligerswerk heeft verricht. Sportverenigingen en kerkelijke organisaties tellen de meeste vrijwilligers. Vrijwilligers besteden in 2014 gemiddeld 18 uur per maand aan vrijwilligerswerk. De meeste vrijwilligers houden zich bezig met bestuurlijke taken (26%), klussen (20%), kantoorwerk en administratie (18%), advies en training (17%) of vervoer (14%). Vrijwilligers zijn vaker te vinden onder ouderen, mensen met kinderen, kerkelijke Nederlanders, actieve kerkbezoekers en Nederlanders met een opleidingsniveau hoger dan mbo. Er zijn minder vrijwilligers onder inwoners van de drie grote steden en mensen met betaald werk.

Sinds 2010 is ook het vrijwilligerswerk door allochtonen in de schattingen meegenomen. Er is sinds 2010 een daling van het vrijwilligerswerk zichtbaar geworden van 41% in 2010 naar 38% in 2012 en 37% in 2014. De afgelopen twee jaar is het aantal uren dat vrijwilligers aan vrijwilligerswerk besteden iets afgenomen (van gemiddeld 21 uur naar 18 uur per maand). Het aantal taken waarmee vrijwilligers zich bezighouden is de afgelopen jaren verder gedaald. Het deel van de vrijwilligers dat zich bezighoudt met drie of meer soorten taken is afgenomen van ongeveer de helft in 2002 tot een kwart in 2014.
De dynamiek in het vrijwilligerswerk is ook iets afgenomen. De afgelopen twee jaar zijn min-der mensen begonnen aan vrijwilligerswerk. De nieuwe vrijwilligers besteden flink minder tijd aan vrijwilligerswerk dan de loyale, continue vrijwilligers. Behoud van vrijwilligers hangt samen met de ervaren sociale druk om vrijwilligerswerk te doen: vrijwilligers die meer sociale druk ervaren, blijven langer actief als vrijwilliger en zijn loyaler aan de organisatie waarvoor zij actief zijn.

Prof. dr. René Bekkers, prof. dr. Theo Schuyt en drs. Barbara Gouwenberg (red.), ‘Geven in Nederland 2015 - Giften, Nalatenschappen, Sponsoring en Vrijwilligerswerk’, Uitgeverij
Reed Business 2015, ISBN 978 90 352 4818 2, Prijs € 42,50.
Zie ook de website www.geveninnederland.nl

Hub Crijns, directeur van landelijk bureau DISK en bestuurder Landelijk Katholiek Diaconaal Beraad